_______________________________________________________

 

[ In: De Gelderlander van 2 september 2008, maar anno 2016 nog hoogst actueel !]

De verwende burger op democratisch oorlogspad.

Opiniepagina’s  en columns staan over het algemeen vol met kritiek op de overheid, de politici en ‘het Haagse gedoe’. Het cynisme van de burger ten aanzien van de politiek heeft ongekende vormen aangenomen, aldus het meest recente CBS-verslag. En laten we eerlijk wezen…daar is ook regelmatig aanleiding voor. Maar laten we op deze opiniepagina ook eens een keer naar die burger zelf kijken en dan naar de zogenaamde modale burger ( met vaste baan, eigen huis, 30.000 of wat meer als jaarinkomen…).

Deze modale burger begint anno 2008 alle kenmerken van een verwende burger te krijgen. Zoals bij een verwend kind: steeds meer willen, onredelijke eisen stellen, doorzeuren, geen keuzes maken en dreigen met weglopen.

Een paar voorbeelden, bewust in gechargeerde vorm gesteld:

– de koopkracht heeft een bijna religieuze status gekregen: daar hangt ons leven en ons geluk van af. Dat deze koopkracht altijd op en neer gaat en dat onze welvaart – historisch bezien – nog nooit zo hoog is geweest, dat ontgaat veel burgers. Zoals laatst een topeconoom zei: bij een klein beetje koopkrachtdaling wordt de modale burger alleen een beetje minder rijk.

– de regering moet het fileprobleem snel oplossen, het onderwijs weer op peil brengen, meer geld naar de zorg sluizen…maar tegelijkertijd wil men vooral belastingverlaging en lastenverlichting.

– de prijzen van ons voedsel stijgen snel, maar we roepen ook om duurzame en diervriendelijke productie. Dat we slechts 11% van ons inkomen aan voedsel besteden, is historisch laag. Te laag voor goed en duurzaam voedsel zonder bio-industrie-uitwassen.

Voedsel als sluitpost van de gezinsbegroting?

– klagen over de vliegtax, want twee of drie keer per jaar op vakantie moet toch kunnen. Dat we – gemiddeld ! – ondertussen 7% van ons inkomen aan vakanties besteden is eveneens historisch ongekend. Verre reizen maken is bij sommige verwende burgers ook een kwestie van status geworden zoals het aankopen van kunst dat in de boven-modale groepen is.

– eindeloos klagen over de benzineprijs , maar serieus nadenken over alternatieven zoals het nemen van de trein of niet die tweede auto aanschaffen….dat is vaak een brug te ver. Dan liever klagen over de NS, terwijl die het al jaren steeds beter doet.

 

De moderne, modale burger is zo gewend aan luxe en comfort dat elke kritiek hierop wordt afgedaan als conservatief of calvinistisch. Woorden als ‘soberheid’ of ‘matigheid’ lijken prehistorische begrippen. ‘De tering naar de nering zetten’ was toch iets van opa en oma…Het is op vakantie naar Thailand en tegelijk ook die nieuwe keuken Het is goedkoop vlees en twee auto’s voor de deur, maar wel klagen over de bio-industrie en op verjaardagsfeestjes je bezorgdheid over het milieu uitspreken.

En omdat die modale burgers een grote groep welbespraakte kiezers vormen, voelen politici de druk van deze verwende burgers als een hete adem in hun nek. Als de gevestigde partijen niet oppassen, zal die burger weglopen naar partijen die inspelen op cynisme en onvrede. De partijen van Rita Verdonk en Geert Wilders groeien als kool, maar ook groepen in de gevestigde partijen lijken onder invloed van die verwende burger. Het is zoals Jacques Tichelaar het na zijn aftreden als fractievoorzitter opvallend openhartig onder woorden bracht: politici moeten de burger niet naar de mond praten om onvrede te beteugelen ….dan raken de burgers pas echt het vertrouwen in de politiek kwijt. ….politici zijn bang geworden voor de kiezer!

Partijen of politici die niet zondermeer de verwende burger naar de mond praten of  onvoldoende de koopkracht als nieuwe godheid aanbidden, hebben het moeilijk. Politici die zich meer richten op milieu, duurzaamheid of meer levensbeschouwelijke kwesties, worden welwillend aanhoord maar de verwende burger zal er niet zo snel zijn stem aan geven.

 

Hierin lijkt onze onvolprezen democratie een valkuil te worden, zeker als constante opiniepeilingen van De Hond en anderen daar een bijna dagelijkse druk op leggen.  Dan heb je geen afgewogen politiek program nodig ( Rita Verdonk), maar luister je gewoon naar de wensen van die verwende burger: minder belasting betalen, meer koopkracht, meer asfalt, meer koopzondagen, geen vliegtax, goedkoop voedsel en natuurlijk minder ontwikkelingshulp. Noem het de valkuil van een populistische democratie waarin de verwende burger de richting bepaalt …zonder ooit zijn zin te krijgen. Immers: zoals bij een verwend kind zal steeds maar toegeven nieuwe wensen / eisen oproepen. Populistische korte-termijn-politiek gericht op individueel eigenbelang, luxe en comfort lijkt voor steeds meer politici de weg om de verwende burger voor zich te winnen.

 

Leo Salemink